|
|
|
کلمات کلیدی:
چندی قبل، به مناسبت گرامیداشت «مسعود کیمیایی»،
کارگردان سینما، تمبری منقوش به عکس وی در شیراز رونمایی شد که خود آقای
کیمیایی هم در آن شرکت داشت.
همین موضوع بهانهای شد تا با «فریدون نوین فرحبخش نوین»، بزرگترین کلکسیونر تمبر ایران گفتوگویی داشته باشم.
فریدون نوین فرحبخش بهواسطهی داشتن مجموعهی کاملی
از تمبرهای ایران، در جشنوارههای مختلف دنیا شرکت و مدالها و جوایز
ارزندهی را از آن خود میکند. وی کاری کرده تا بارها نام «ایران» با
افتخار در صدر اسامی دیگر کشورهای شرکت کننده در این جشنوارهها قرار گیرد.
فریدون نوین فرحبخش، متولد 1309، با وجود تحصیلات
دانشگاهی در رشتهی زبان انگلیسی، بهدنبال علاقهاش به تمبر، حرفهی
پدرش؛ مرحوم «حسین نوین فرحبخش» را دنبال کرد. او همچنان در موسسهاش در
تهران به فعالیت در زمینهی تمبر مشغول است.
فریدون فرحبخش میگوید قدیمی بودن تمبر به معنای گرانبودن آن نیست (عکس از صدف فراهانی)
آقای فرحبخش، اخیرا تمبری در شیراز با تصویری از مسعود کیمیایی رونمایی شد؛ آیا این تمبر، تمبر رسمی کشور است؟
خیر. شرکت پست از چند سال قبل اعلام کرد افراد میتوانند با پرداخت
مبلغی و ارائهی یک قطعه عکس از خودشان یا بستگانشان، یک برگ که شامل
شانزده قطعه تمبر هست دریافت کنند.
این تمبر، تمبر شخصی نامیده میشود؛ یعنی این تمبر، تمبری نیست که شرکت
پست، پشت باجه مصرف کند. این برگهرا به متقاضی میدهند و متقاضی میتواند
از این تمبر برای استفاده پستی روی پاکتی که برای دیگران میفرستد استفاده
کند.
این نوع تمبر از دو قطعهی بههم چسبیده تشکیل شده که یک قطعه عکس هست
و یک قطعه هم لوگویی است که شرکت پست آماده کرده تا زمانی که متقاضی
تقاضای تمبر شخصی میکند از بین آن لوگوها یک مدل را انتخاب کند. لوگوی
انتخاب شده دارای قیمتی معادل 65 تومان است؛ یعنی به مبلغ ارسال یک نامه
برای شهرستان.
اشخاص زیادی از جمله خود من هم این نوع تمبر را درخواست کردهایم،
دیگران هم این کار را کردهاند؛ برای آقای کیمیایی هم همینگونه بود. در
واقع این تمبر خصوصی است و هیچ ارتباطی با تمبری که در داخل کشور از طرف
شرکت پست فروخته میشود ندارد.
بین تمبرهای رسمی کشور که تاکنون منتشر شده، آیا تمبرهایی داریم که تصاویری از هنرمندان عالم سینما روی آن نقش بسته باشد؟
بله. سال 1383، چهار قطعه تمبر به هم چسبیده منتشر شد که این تمبر دقیقا در ارتباط با «موزهی سینما» بود.
تصاویری از مکانهای فیلمبرداری از جمله یکی از تصاویر مربوط به
بازیگران فیلم «گاو»، یعنی آقای «عزتالله انتظامی» در این تمبر وجود
داشت. تمبری هم با صحنهای از فیلم «خانهی دوست کجاست» ساختهی آقای
«عباس کیارستمی» بود که تصویر منظرهای از لوکیشن آن فیلم است به همراه
عکس پسربچهای که در فیلم بازی کرده بود.
در مورد سینما فقط همین تمبرها چاپ شد؛ البته در رابطه با فستیوال
فیلم، هم پیش از انقلاب و هم در دورهی جمهوری اسلامی تمبر منتشر میشد.
شما سالها پیش کتابی در بارهی تمبر منتشر کردید که مشخصات
تمام تمبرهای رسمی کشور در این کتاب موجود است. گویا همه ساله هم هر
تمبرجدیدی که در کشور منتشر میشود به چاپ جدید این کتاب اضافه میشود.
من در یک کلکسیون تمبر، یک سری تمبر در ابعاد بزرگ و کوچک دیدم
که مربوط به خانواده سلطنتی و تاجگذاری و جشنهای دوهزار و پانصد ساله
بود؛ اما تصاویر این تمبرها را در کتاب شما ندیدم.
این تمبرها در ایران منتشر نشدند. برخی کشورهای کوچک خلیج فارس مثل
عمان، فوجیره...، از همان سوژهی «تاجگذاری» و «جشنهای دوهزار و پانصد
ساله» استفاده کردند و چنین تمبرهایی را منتشر کردند که بازار خوبی هم
داشت و در ایران و خارج خوب فروش رفت.
تعدادی تمبر هم بهطور رسمی به مناسبت سفر «شاه» به خارج از کشور در
کشورهایی منتشر شد. کشورهایی مانند «اتیوپی»، «تونس»، «ایتالیا» و خیلی
کشورهای دیگر؛ که متقابلآ زمانیکه آنها هم به ایران میآمدند باز به
همان مناسبت تمبر چاپ میشد.
هستند افرادی که کلکسیونی از تمبر دارند اما زیاد به این کار
وارد نیستند و گاه به این موضوع فکر میکنند که شاید تمبر گرانقیمتی در
مجموعه تمبرهاشان داشته باشند که شاید بشود با فروش آن زندگیشان را از
این رو به آن رو کنند. اینجور افراد برای اینکه بفهمند تمبرهاشان قیمتی
است یا نه باید چکار کنند؟
همانطور که شما هم اشاره کردید کتابی هر ساله از طریق موسسهی ما چاپ میشود که حاویِ آخرین قیمت تمبرها است.
تمبری نیست که در پست فروخته و مصرف پستی شده باشد و در این کتاب
نباشد. در این کتاب قیمت روز داده میشود. اگر این افراد به کتاب مراجعه
کنند، میتوانند قیمت اصلی را پیدا کنند که البته این قیمتها، قیمت فروش
مغازهها است.
اگر هم تشخیص آن برایشان مشکل باشد و یا کتاب نداشته باشند میتوانند
تشریف بیاورند مغازه و تمبر را به ما نشان دهند تا ما با کمال میل تمام
مسائل را برایشان روشن کنیم.
گرانترین تمبر ایرانی چه تمبری است؟ و اصولا چه چیزی باعث می شود یک تمبر قیمیتی شود؟
گرانترین تمبر، تمبری است که به اصطلاح به آن «یک تومان برنز» میگویند که دارای نشان رسمی آن زمان کشور «شیر و خورشید» است.
مبلغ یک تومان برای استفاده پستی فقط برای استفادهی بارنامههای پستی
بود. آن زمان روی هر پاکت، تمبری با قیمت «پنج شاهی» مورد استفاده قرار
میگرفت، (پنج شاهی معادل یک چهارم «قران» یا همان ریال است)؛ اگر آن پاکت
پست سفارشی میشد، هزینهاش «ده شاهی» بود و یا حداکثر برای یک پاکت یک
قران یا دو قران مصرف میشد.
بهندرت پیش میآمد که چهار- پنج قران استفاده شود، مثلآ برای پاکتهایی که بیمه و یا سنگین بود مبلغ این حدود بود.
از این تمبر یک تومانی، برای ارسال بسته به شهرستانها که کرایهاش از
حد معمول زیادتر میشد استفاده میکردند. این تمبر را برای این جور موارد
چاپ کردند.
از این نوع تمبر یک تومانی، فقط پانصد قطعه چاپ شد که تقریبآ همه مصرف
شد؛ شاید فقط شش ـ هفت قطعهی مُهرنخوردهی این تمبر در دنیا موجود است و
مشخص است که آنها دست چه کسی است و شناسنامهاش هم معلوم است.
هرکسی که وارد باشد میداند که این چند قطعه تمبر در دست چه کسانی است.
آخرین قیمتی که برای این تمبر پرداخت شد چند سال پیش از طرف یک آقای دکتری
بود که ساکن آلمان هستند و در یک حراجی در سوئیس این تمبر را پنجاههزار
مارک خریداری کردند که هنوز هم در کلکسیونشان موجود است.
این گرانترین تمبر ایران است. همین تمبر، مُهر خوردهاش امروز پنج میلیون تومان قیمت دارد.
برخی فکر میکنند قدیمی بودن تمبر الزاما گرانبودن تمبر را میرساند؛
اینطور نیست. قدمت در تمبر بههیچوجه شرط نیست. از همان تمبر
شیروخورشیدی، انواع دیگرش هست که 10 هزارتومان، 50 هزارتومان، 100 هزار
تومان قیمت دارند؛ ولی تمبر «یک تومان برنز» چون کمیاب است و مُهر
نخوردهی آن نیز بسیار کم است، قیمتاش بالا رفته و به این حد رسیده است.
از شما که بزرگترین مجموعه تمبرهای ایرانی را دارید میپرسم؛ چطور میشود که یک نفر به اصطلاح «تمبرباز» میشود؟
خداوند در وجود هر کسی یک عشقی گذاشته است؛ افراد از این عشقشان به
صُوَر مختلف استفاده میکنند. یکی موسیقی کار میکند، یکی گل پرورش
میدهد؛ عدهای هم برای خودشان سرگرمی ایجاد میکنند. سرگرمی سالم و تمیز
که جمعآوری تمبر هم جزو همانها است.
در ابتدا تمبر، برای اخذ کرایه پاکتهای پستی که ارسال میشد آمد؛ هنوز
هم همینطور است ولی در کنار آن، از بدو انتشار تمبر در دنیا، در ششم ماه
می 1840 در انگلستان، عدهای به فکر افتادند که تمبرهای مختلف را جمعآوری
کنند. لغت تمبر از زبان فرانسوی آمده و در ایران هم از این واژه استفاده
میکنیم.
تمبر همیشه حاوی رویدادها، رخدادها و حوادث هر کشوری است و هر موردی هم
که پیش بیاید و لازم باشد بهروی تمبر نقش میبندد و بهدست افراد میرسد؛
الآن فرض کنید یک آلبوم تمبر گذشته را ورق بزنید، تمام حوادثی که در طول
سالهای گذشته اتفاق افتاده شما در یک آلبوم تمبر میبینید. اصلآ این
تاریخ است.
در واقع میشود گفت آلبوم تمبر تاریخ مصور هر کشوری است. فرهنگ هر
کشوری است. تمام خصوصیات بارز یک کشور و مردم آن بهروی تمبر نقش بسته است.
این یک سرگرمی سالم و تمیز است که آموزنده هم است. نظم و ترتیب را یاد
میدهد. کسی که تمبر جمع میکند باید با تمبر کار بکند؛ وقتی اینطور شد،
دیگر فکر و حواساش متمرکز روی تمبر است و به مسائل دیگر فکر نمیکند.
کسانی که تمبر کار میکنند دارای عمر طولانی هستند، بهجهت اینکه
مسائل مختلف سراغشان نمیآید که روی آن فکر کنند. فکرشان متمرکز روی
مجموعهی تمبرشان است که این چرا اینجور شده و آن چرا آنطور شده؛ مخصوصا
اگر تمبرهای قدیم باشد که هر یک برای خودشان یک کتاب است.
اگر کسی بخواهد روی تمبر کار کند میتواند استفادههای خیلی زیاد، خوب و مفیدی از آن ببرد.
برگرفته از وبلاگ خانم مینو صابری
کلمات کلیدی:
زندگی میان کوچکترین و گرانترین کاغذهای دنیا
منبع: همشهری خانواده 14/8/86
آقای فریدون نوینفرحبخش، قدیمیترین تمبرفروش تهران تا به حال 20مدال طلای بینالمللی برای مجموعههای تمبرش گرفته است.
ما را یاد خیلی چیزها میاندازد؛ یاد پستچی پیرمحل با آن کیف و کلاه معروف و سبیل خاکستری که عادت داشت هر روز با آن دوچرخه فکسنیاش در یک ساعت مشخص از محلهمان عبور کند؛ یاد نامههای گاه و بیگاه عزیز سفر کردهمان که انگار از یک دنیای دیگر میآمد و کلماتی جادویی داشت.
تمبر – این تکه کاغذ کوچک چسبناک – بیآنکه بدانیم، قسمت زیادی از کودکیمان را به خودش اختصاص داده. شاید همین خاطرات دوستداشتنی هستند که انگیزهای میشوند برای جمعآوری تمبر و نگهداری آنها. در این زمینه، فریدون نوین فرحبخش، مرد شماره یک ایران است؛ کسی که از کودکی با تمبرها بزرگ شده و حالا پنجاه و خردهای سال است به کلکسیوندارها تمبر میفروشد. 5 کلکسیون دارد که جزء کاملترین کلکسیونهای دنیاست و تا به حال 20 مدال طلای بینالمللی گرفته است. تمبر فروشی شغل آبا و اجدادی آنهاست. فریدون نوین فرحبخش در حال حاضر قدیمیترین تمبرفروش تهران است و مغازهاش در خیابان ولیعصر، یکی از جالبترین مغازههای تهران به حساب میآید. مشتریان فرحبخش 2دستهاند؛ کلکسیونرها، و آدمهای معمولی که تصادفاً صاحب آلبوم تمبر شدهاند و فکر میکنند چیز با قیمتی است.
پدرم نقاش بود
پدرم کارش معاملات تمبر بود. مغازهاش ابتدا در شاپور سابق بود، بعد رفت خیابان ناصرخسرو. آخریها هم رفته بود لالهزار و تا آخر عمرش لالهزار بود؛ این بود که من چشمام را لای تمبرها باز کردم. از وقتی یادم میآید تمبر همیشه در زندگیام بوده است. مغازه پدر با آن تمبرهای رنگی و اسکناسهای قدیمی و... مثل آهنربا مرا جذب میکرد. جالب اینکه پدرم نقاش بود و کار مینیاتور میکرد. قبل از اینکه من به دنیا بیایم، یک روز نمیدانم از کجا یک بسته تمبر عتیقه میخرد و میفروشد، بعد ناگهان تبدیل میشود به تمبرفروش.
فکر کنم شکل زیبای تمبرها و دنیای اسرارآمیزشان او را مسحور خود کرد؛ طوری که کلکسیونداری راضیاش نکرد و رفت دنبال کار معاملات تمبر؛ میخواست شغل و زندگیاش تمبر باشد». آقای فرحبخش در دوره دبیرستان به عنوان کارآموز وردست پدرش در مغازه میایستاده؛ «آن موقع پسر به راه پدر میرفت؛ برای همین هم مشکل بیکاری نبود. بیشتر مردم کار آزاد داشتند، پسرشان را هم میآوردند وردست خودشان کار یاد بگیرد. وقتی کار یاد میگرفت در همان مغازه مشغول به کار میشد. البته آن زمان کار تمبرفروشی برای من کار دوم بود. کار اولم تحصیل بود. از معدود آدمهایی بودم که وارد دانشکده ادبیات شدم و لیسانس زبان گرفتم
درسم که تمام شد، خیلی با خودم فکر کردم و چرتکه انداختم. آن موقع مدرک لیسانس مثل حالا بیارزش نبود؛ میتوانستم برای خودم کار دولتی بگیرم و با درآمد خوب و مزایا مشغول به کار شوم اما دیدم زندگی بدون این تمبرها و خارج از دنیای نقش و رنگ آنها برایم بیمعنی است. این شد که سال 1335، مدرک زبانم را قاب گرفتم و به دیوار زدم. مغازهای در خیابان اسلامبول گرفتم و کارم را به طور مستقل شروع کردم».
تمبربازهای قدیمی
باورش سخت است که مردم تهران قدیم – آن موقعی که از هر 30 - 20 نفر، یک نفر سواددار بود – به تمبر جمع کردن و کلکسیونداری علاقه داشته باشند اما حقیقت این است که مغازه تمبرفروشی نوین فرحبخش همیشه برای آنها درآمدزا بوده؛ حتی زمانی که مردم در سختترین شرایط مادی بودهاند؛ «بله، تمبر همیشه طرفداران خودش را دارد». اتفاقا زمان پدرم، دوران بهتری برای تمبرفروشها و کلکسیونرها بوده است. آن زمان تعداد کلکسیونرها مثل حالا زیاد نبود. آنها معمولا آدمهای ثروتمندی بودند که تمبرهای ارزشمندی را خریداری میکردند و پولهای عجیب و غریب بالای آن میدادند.
آن موقع سر و کار پدرم بیشتر با بزرگان کشور بود؛ مشتریهایی مثل حاج حسین آقای ملک که اگر یک روز به موزه ملک در باغ ملی بروید، کلکسیون تمبر و بقیه کلکسیونهایش را هم میبینید یا ابراهیم حکیمی (نخستوزیر وقت)، ممتاز سلطان، سرتیپ سرود و... البته آدمهای تمبرباز درست و حسابی حالا هم پیدا میشوند اما درصدشان پایین آمده؛ مثل آن وقتها نیستند. حالا مردم عادی هم مشتری ما هستند. هر کس هر چقدر که وسعش میرسد، میخرد؛ یکی تمبر 10میلیونی میخرد، یک 50تومانی؛ اما مهم این علاقه به تمبر است که بین مردم عادی زیاد شده و این بسیار خوب است چون تمبرها در حقیقت برخلاف آنچه تصور میرود، بسیار مهم هستند. آنها تاریخ مصور مملکتاند».
کلکسیونهای آقای فرحبخش
آقای فرحبخش 5 کلکسیون تمبر شخصی دارد که تا به حال جوایز زیادی برده است؛ کلکسیونهایی که جزو کاملترینهای جهان هستند و مشتریان زیادی هم دارند: «دوستان میآیند تمبری را میپسندند، اصرار میکنند که آن را میخواهند، حتی گاهی اوقات چند برابر ارزش واقعی آن پیشنهاد میکنند اما من قبول نمیکنم. اگر میخواستم قبول کنم دیگر کلکسیونی نمانده بود!». آقای فرحبخش تمبرها و پاکت نامههای این مجموعهها را طی سالها کار در عرصه تمبر و پاکت نامه جمع کرده است؛ «در سال 1979، اولین مدال طلا را در صوفیه بلغارستان گرفتم. این به خاطر داشتن کاملترین مجموعه تمبر ایران بود. من اولین سری تمبرهای ایران که شامل یک دوره 10ساله معروف به شیر وخورشید است را دارم. مجموعه کامل تمبرهای هوایی که در پست هوایی از اواخر دوره احمد شاه شروع میشود هم متعلق به من است. کلکسیونهای کاملی هم از پاکتهای نامه، از اولین سریای که در ایران آمد تا حالا را دارم».
جالب است بدانید ایران دومین کشور آسیایی است که تمبر چاپ کرده. اما در اروپا و آمریکا، تمبر مدتها پیش از آنکه وارد آسیا شود، مورد استفاده قرار میگرفته؛ «اولین تمبر ایران سال 1868 مصرف شده است. این در حالی است که اولین تمبر دنیا در سال 1840 در کشور انگلستان استفاده شده که عکس ملکه ویکتوریا هم روی آن هست.این مسئله نشان میدهد که 28سال طول کشیده تا تمبر به ایران برسد».
علاوه بر مدال صوفیه، آقای فرحبخش 19 مدال دیگر در اتریش، پاریس، ریودو ژانیرو، مادرید، رم، سیدنی، استکهلم، کانادا، دوبی، چین، تایلند و... گرفته است. فرحبخش در ریودوژانیرو موفق شده مدال «گرانه پیری اینترنشنال» بگیرد که در هر نمایشگاه به برترین اثر داده میشود.
جای پای اسبها
تمبرها موجودات عجیبیاند؛ تا وارد دنیایشان نشوی، از کارشان سر درنمیآوری. مثلا خیلیها نمیدانند در زمان گذشته، یکی از نشانههای اعلام استقلال حکام یا مخالفت یا هرگونه اتفاق تاریخی، چاپ تمبر بوده است. حتی پاکتهای نامه هم حرفهای بسیاری برای گفتن دارند؛ مهری که روی آنها زده شده، طرز نوشتن آدرس، مسیری که برای رساندن نام پیشنهاد میشده و... اینجور تمبرها و پاکت نامهها گرانتر از بقیه تمبرها هستند؛ اول به خاطر اتفاق تاریخی مهمی که نمایندهاش هستند و دوم به خاطر نایاب بودن؛ چون اینگونه تمبرها معمولا در تعداد بسیار پایین چاپ میشدهاند.
مثلاً تمبرهایی هستند که به تمبر مشهدی معروفند و قیمت بسیار بالایی دارند و داستان جالبی هم پشت سرشان هست: رئیس پست مشهد، شخصی بلژیکی بود. این شخص به بهانه کمبود تمبر، خودش تمبری را طراحی کرد و چاپ کرد و در باجهها هم فروخت. مردم هم این تمبرها را خریدند و روی نامههایشان زدند. نامهها به پایتخت رسید و سران مملکت دیدند تمبری با شکل غیرمتعارف روی پاکتهای نامه خورده است. پیگیریکردند و فهمیدند اوضاع از چه قرار است. آقای بلژیکی از کار اخراج شد و به کشور خودش بازگشت. اما تمبرهای آن زمان که تعدادش هم کم بود، حالا جزء ارزشمندترین گونههای تمبر است؛ مهر نخوردهاش پیدا نمیشود، مهر خوردهاش هم در حدود 3میلیون تومان است.
قیمتگذاری روی تمبر
روی یک تمبر چگونه قیمت میگذارند؟ «برخلاف آنچه بیشتر مردم میپندارند، چیزی که تمبرها را ارزشمند میکند، قدمت نیست، بلکه نایاب بودن آنها و اتفاق تاریخی مربوط به آنهاست. بارها پیش آمده که فردی آمده با آلبومی که نسلها در خانوادهاش مانده و به ارث رسیده؛ میخواهد روی آن قیمتگذاری کند. وقتی قیمت واقعی تمبرها را به او میگوییم، توی ذوقش میخورد و سرخورده میشود.»
آقای فرحبخش از سال 1340 تا به حال، هر سال کتابی چاپ میکند که به عنوان یکی از کتابهای مرجع در معاملات تمبر شناخته شده و در آن قیمت انواع تمبرها با توجه به خرید و فروش آنها در حراجیهای جهانی نوشته میشود. علاوه بر این کتاب، فرحبخش کتابهای تمبرهای اولیه ایران، کارت پستالها و پاکتهای پستی، مهرهای پستی، راهنمای اسکناسهای ایران، راهنمای سکههای ایران و اسکناسها از زمان ناصرالدین شاه تا حالا را هم به چاپ رسانده است.
تمبرها در گذر زمان
تمبرها در گذر زمان تغییرات جالبی کردهاند؛ یعنی شکل ظاهری آنها، نوع کاغذ مورد استفاده برای نشر آنها و... تغییر کرده است؛ «تمبرهایی که تصاویر طبیعت و پرندگان دارند یا تصویر خاصی دارند که نشانه اتفاق خاصی در تاریخ است-مثل تمبرهای اولیه بعد از انقلاب - طرفداران بیشتری دارند. به نظر من زیباترین تمبرهای ایرانی، تمبرهای متعلق به دوران قاجار هستند که در خارج از ایران در کشورهای انگلستان آمریکا و هلند چاپ شدهاند. البته تمبرهای ایران در حال حاضر، تمبرهای بسیار زیبایی هستند و با پیشرفت تکنولوژی صنعت چاپ، روز به روز هم بهتر میشوند».
این پاکتها و تمبرها حرف میزنند
هرکدام را که نگاه میکنی، حرفی برای گفتن دارند؛ از اتفاقاتی که از سر گذراندهاند، از سالهایی که دست به دست چرخیدهاند و از مسافتهایی که طی کردهاند! سری سلاطین، از زیباترین تمبرهای چاپشده در دوره قاجار و زند است . روی این تمبرها عکس پادشاهان قاجار تا احمدشاه چاپ شده است و ارزش تاریخی بسیاری دارد
کلمات کلیدی: